از قدیم گفته اند «مواظب اموالت باش، همسایه ات را دزد نکن» و ظاهرا بسیاری از تمدن های مشهور تاریخ بر پایه همین ضرب المثل شکل گرفته اند. دولت ها و ارتش های سرتاسر دنیا از زمان های کهن برای دور نگه داشتن دشمنان متخاصم اقدام به ساخت دیوارهای عظیم دفاعی حول محدوده خود می کردند و از این طریق مرزهای ملی شان را مشخص نموده و حتی از فرار کردن شهروندان خود به آنسوی مرزها نیز ممانعت به عمل می آوردند.
در ادامه این بخش در نظر داریم هفت مورد از عظیم ترین دیوارهای مرزی و دفاعی ساخته شده در طول تاریخ، از دیوار بزرگ گرگان گرفته تا دیوار چین را از نظر بگذرانیم.
1- دیوار بزرگ گرگان
این دیوار که به خاطر آجرهای قرمز رنگش با نام «مار سرخ» هم شناخته می شود به طول حدودا 200 کیلومتر از سواحل جنوبی دریای خزر تا کوه های البرز کشیده شده بود.
زمانی تصور می شد که این دیوار به دستور اسکندر مقدونی ساخته شده و حتی بعضا به آن «حصار اسکندر» گفته می شد اما براساس تحقیقاتی که اخیرا انجام گرفت، مشخص گردید که بنای یاد شده به دست ساسانیان و حدودا در قرن 5 میلادی ساخته شده است.
دیوار بزرگ گرگان بعد از اتمام شدن فرایند ساختش به عنوان طولانی ترین دیوار عهد باستان شناخته شد و دربرگیرنده 30 دژ، پادگانی مشتمل بر 30 هزار سرباز و شبکه ای از کانال ها بود که هم نقش سیستم تامین آب آشامیدنی این سربازان را ایفا می کرد و هم نوعی خندق دفاعی.
جالب است بدانید که اطلاعات اندکی در مورد تاریخچه این دیوار وجود دارد اما اغلب محققان بر این باورند که پارس ها از آن برای حفاظت در برابر هفتالیان و دیگر دشمنان خود استفاده می کردند.
2- دیوار هادریان
حدودا در سال 122 قبل از میلاد بود که سلطان هادریان دستور داد نوعی حصار سنگی برای حفاظت از بریتانیای روم در برابر پیکت ها و دیگر قبایل بربر که در شمال انگلستان و اسکاتلند سکونت داشتند تاسیس گردد.
نتیجه کار دیواری به نام هادریان بود که 117 کیلومتر طول داشت و از Solway Firth در ساحل غربی به سمت دهانه رودخانه تاین در شرق کشیده شده بود. این دیوار سه متر عرض و چهار متر طول داشت و در بخش های مختلف آن نیز قلطعه هایی تاسیس شده بود.
دروازه هایی نیز با فاصله 1.5 کیلومتری از هم در تمام طول آن تاسیس شده بود و به لطف آنها پادگان های مختلف می توانستند کلیه تحرکات پیرامونی در منطقه را تحت نظر بگیرند. این دیوارها همچنین به معیاری برای دریافت مالیات از مردم بدل شدند و برج های مختلفی که در گوشه گوشه آن تاسیس شده بود از هجوم دشمنان شمالی جلوگیری می کرد.
این دیوار تا اوایل قرن پنجم به عنوان نمادی از قدرت رومیان در برابر بریتانیا به قوت خود باقی بود اما 1600 سال بعد مردم برای استفاده از مواد و مصالح ساختمانی به این دیوار هجوم بردند و ابعاد آن را به کسری از اندازه اولیه اش رساندند.
3- دیوار بزرگ چین
دیوار افسانه ای چین در واقع مجموعه ای از سنگ، چوب و موانع خاکی است که هزاران کیلومتر از بیابان گبی تا مرز کره شمالی کشیده شده است. ساخت و ساز این حصار در قرن سوم پیش از میلاد و به دستور Qin Shi Huang پادشاه وقت سرزمین اژدهای سرخ شروع شد اما مشهورترین قسمت های آن بین قرن های چهاردم تا هفدهم بعد از میلاد سر از زمین بیرون آوردند تا از سلسله مینگ دربرابر عشایر استپ حفاظت نمایند.
این قسمت ها ارتفاعی برابر 7 متر دارند و با استفاده از آجر و ماده ای ساخته شده از هیدرات آهک و برنج شفته ساخته شدند. دروازه های دیوار هم در بخش های کلیدی آن و مسیرهای تجاری قرار داده شدند و با استفاده از برج های مراقبتی که در سرتاسرش دیده می شد در صورت در گرفتن جنگ پیام هایی از طریق دود و آتش در آن برجک ها ارسال می شد.
دیوار تکمیل شده چین، زمانی بزرگ ترین دست سازه بشری در دنیا محسوب می شد اما با وجود عظمتش کمترین نقش را به عنوان یک حصار دفاعی ایفا می کرد. گفته می شود که التان خان مغول بعدها در سال 1644 به این دیوار نفوذ کرد و سلسله مینگ را به زیر کشید.
4- دیوارهای قسطنطنیه
کلانشهر قسطنطنیه (همان استانبول امروزی) به خاطر دیوارهای محکمش زمانی زبانزد خاص و عام بود. این دیوارها به طول 22 کیلومتر کشیده شده بودند و دورتادور شهر را احاطه می کردند.
مشهورترین این دیوارها Theodosian نام داشت که مانع از نفوذ دشمنان از سرزمین اصلی می شدند و در برگیرنده یک خندق، دیوار پیرامونی به ارتفاع هشت متر و دیوار داخلی به ارتفاع 12 متر و عرض 4 متر بودند.
سربازان قسطنطنیه دائما در باروهای این دیوارها به دیدبانی می پرداختند و آماده بودند که به سرعت، تیر و گلوله های آتشین خود را به سمت دشمن پرتاب کنند. در سال 1453، فرمانروای عثمانی این شهر را با توپخانه خود محاصره کرد و از این طریق حفره هایی را درون آن ایجاد نموده و به شهر نفوذ کرد و فرمانروانی بیزانس را سرنگون کرد.
5- دیوار برلین
ننگین ترین دیوار در تاریخ مدرن به سال 1961 میلادی ساخته شد، یعنی زمانی که دولت آلمان شرقی پارتیشن هایی بتونی را برای جدا سازی برلین غربی و شرقی از یکدیگر بنا نهاد.
رهبران آلمان شرقی مدعی بودند که این دیوار برای دور نگه داشتن فاشیست ها و دیگر دشمنان از سرزمین شان ساخته می شود اما در اصل برای آن بنا شدند که مانع از فرار مردم از بخش شرقی آلمان به نواحی غربی اش شوند.
بیش از 100 نفر در جریان فرار ناکامشان و عبور از این دیوارهای 3.5 متری با برجک های نگهبانی و فنس های الکتریکی اش کشته شدند. اما هزاران نفر از مردم آلمان شرقی با حفر تونلی در زیر این دیوار موفق شدند از آنجا بگریزند و حتی برخی با استفاده از هواپیماهای بسیار سبک و بالن های دست ساز خود برفراز این دیوار به حرکت درآمده و به آنسویش می رفتند.
این سازه در غرب با نام دیوار شرم شناخته می شد و ابدا وجهه خوبی نداشت اما تا قبل از 9 نوامبر 1989 میلادی و گشوده شدندش توسط دولت آلمان شرقی 28 سال پابرجا ماند.
اعلام خبر برچیده شدن دیوار برلین موجی از خوشحالی را میان شهروندان این کشور به وجود آورد و طولی نکشید که مردم هر دو طرف، با مته ها و قلم های دستی خود به سمت آن هجوم بردند تا عامل جدایی شان را خراب نمایند. کمتر از یک سال بعد یعنی در اکتبر 1990 میلادی آلمان شرقی و غربی بار دیگر با هم متحد شدند.
6- دیوار عموریان سومری ها
نخستین تمدن شناخته شده در دنیا نامش را به خاطر ساخت یکی از اولین دیوارهای دفاعی جهان هم به ثبت رسانده است. در جریان قرن 21 قبل از میلاد، شولگی و شوسین که از فرمانروایان باستانی سومریان بودند برای حفاظت از سرزمین هایشان در برابر عموریان (قبیله ای چادرنشین که به بین النهرین هجوم بردند) نوعی مانع مستحکم و عظیم را بنا نهادند.
گفته می شود که این دیوار به طول 160 کیلومتر بین دو رود دجله و فرات که حالا در عراق قرار دارند کشیده شدند. این سازه احتمالا نخستین دیوار دفاعی دنیاست که پیرامون یک شهر ساخته نشد و توانست دشمنان سورمیان را برای چندین سال از سرزمین هایشان دور نگه دارد.
مهاجمان متخاصم نیز به خاطر وجود این دیوار یا مجبور بودند که به داخل آن نفوذ کنند یا اینکه آن را دور بزنند اما بعد از نابود سازی شهر اور حوالی سال 2000 قبل از میلاد، فرهنگ سومریان نیز به تدریج از تاریخ دنیا محو گردید.
7- دیوارهای بلند آتن
در یونان باستان، آتن یکی از قدرتمندترین شهرهای دنیا به شمار می رفت اما یک ضعف نظامی عمده داشت: تا دریا تنها شش و نیم کیلومتر فاصله داشت. حدود سال 461 میلادی آتنی ها در صدد آن برآمدند که این آسیب پذیری را جبران کنند و برای این منظور مجموعه ای از حصارها و دیوارها را برای متصل کردن مرکز شهر به بندرگاه های کلیدی پیره و Phalerum احداث کردند.
بعد از اتمام پروسه ساخت، «دیوارهای بلند آتن» نقش نوعی مثلث زمینی ضد محاصره را ایفا کردند که به ساکنان درون شهر امکان می داد به سادگی آذوقه مورد نیازشان را از دریا تامین کنند و خود دریا نیز توسط نظامیان قدرتمند آتن حفاظت می شد.
این استحکامات باعث شد که آتن در جریان جنگ پلوپونز غیرقابل تسخیر شود اما بعد از شکست ارتش آتن در دریا، این شهر مجبور به تسلیم شد. گفته می شود که به دنبال این شکست دیوارهای عظیم آتن بر چیده شدند و مجددا بازسازی شدند و تا سال 86 قبل از میلاد نیز همچنان پابرجا بوده اند.
منبع :